آیا داروی اعصاب اعتیاد آور است؟

سروتونین هورمون شادی


آیا داروی اعصاب اعتیادآور است؟ باورهای اشتباه، واقعیت علمی

معمولاً وقتی به افراد توصیه می‌کنیم برای درمان مشکلات روحی یا روانی و دریافت دارو به روانپزشک مراجعه کنند، بسیاری از آن‌ها به دلیل ترس‌ها و باورهای نادرست، سال‌ها این تصمیم را به تعویق می‌اندازند. این تردید و مقاومت باعث می‌شود وقتی بالاخره به پزشک مراجعه می‌کنند، بیماری در ذهن و روان‌شان عمیق‌تر و ریشه‌دارتر شده باشد.

در طی سال‌های فعالیت حرفه‌ای، بارها دیده‌ام بیمارانی که باید ۵ یا حتی ۱۰ سال زودتر به روانپزشک مراجعه می‌کردند، به‌جای آن با توصیه‌های اشتباه اطرافیان، خوددرمانی، یا مراجعه به افراد غیرمتخصص (مثل دعانویسان یا مدعیان درمان‌های انرژی‌درمانی و ماورایی)، وقت، انرژی و پول خود را تلف کرده‌اند و در نهایت به نقطه ناامیدی و فرسودگی رسیده‌اند

یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های این افراد که بخشی از آن واقعی و بخش بزرگ‌ترش سوء‌تفاهم است، این است:
«اگر داروی اعصاب مصرف کنم، برای همیشه به آن وابسته می‌شوم.»
این تصور، ناشی از برداشت اشتباه درباره ماهیت و عملکرد داروهای روانپزشکی است. بسیاری فکر می‌کنند هر داروی روانپزشکی مثل مواد مخدر یا الکل، باعث وابستگی شدید و اعتیاد می‌شود، در حالی که واقعیت علمی چنین نیست.

آیا داروی اعصاب اعتیاد اور است
آیا داروی اعصاب اعتیاد اور است

                              

 



داروها از نظر وابستگی به دو گروه تقسیم می‌شوند
۱️⃣ داروهای تسکین‌دهنده (مسکن‌های روان)

این داروها اثر آرام‌بخشی سریع دارند و بلافاصله پس از مصرف، احساس آرامش یا خواب‌آلودگی ایجاد می‌کنند. مثال مشهور آن‌ها گروه «پام‌ها» هستند مثل دیازپام، لورازپام، کلونازپام و آلپرازولام (زاناکس). این داروها اگر بدون نظارت پزشک و در دوره طولانی مصرف شوند، واقعاً اعتیادآور و وابسته‌کننده‌اند.

این گروه، در درمان‌های کوتاه‌مدت یا شرایط خاص و بحران، با دوز و مدت مشخص، تجویز می‌شوند. اما مشکل از آنجا شروع می‌شود که افراد خودسرانه و طولانی‌مدت مصرف می‌کنند و بعد به وابستگی شدید دچار می‌شوند.

۲️⃣ داروهای درمان‌کننده (Disease-modifying)

این داروها برای اثرگذاری، نیاز به مصرف منظم و مداوم دست‌کم دو تا چهار هفته دارند. هدف این گروه، تغییر فرآیند شیمیایی و مدارهای عصبی مغز به‌صورت پایدار است، نه فقط ایجاد تسکین فوری. مثال شناخته‌شده: فلوکستین (Prozac)، سرترالین، سیتالوپرام، ونلافاکسین و … .
این داروها اعتیادآور نیستند، یعنی با مصرف طولانی، بدن یا روان شما به آن‌ها وابسته نمی‌شود به شکلی که مثل مواد مخدر ترک آن‌ها باعث craving شدید یا ولع غیرقابل کنترل شود. البته توقف ناگهانی برخی از این داروها ممکن است علائم بازگشتی یا سندرم قطع ایجاد کند، ولی این «نشانه‌ی اعتیاد» نیست، بلکه نشانه‌ی نیاز به توقف تدریجی و زیر نظر پزشک است.

یک سوءتفاهم رایج

بسیاری از مردم از ترس داروهای «اعصاب»، حاضر نمی‌شوند به روانپزشک مراجعه کنند. در حالی که همان افراد، بدون اطلاع، داروهای اعتیادآور مثل دیازپام، ترامادول، زاناکس یا حتی مواد گیاهی با اثر آرام‌بخش را خودسرانه مصرف می‌کنند و به آن‌ها وابسته می‌شوند.
طنز ماجرا اینجاست:
این افراد دقیقاً از همان چیزی می‌ترسند که خودشان در حال انجام آن هستند!
در مطب بارها بیمارانی داشته‌ام که پس از چند سال مصرف خودسرانه زاناکس یا ترامادول، به شدت به آن وابسته شده‌اند و حالا از ما می‌خواهند کمک کنیم تا این وابستگی را ترک کنند.

– یعنی آنها واهمه دارند که پزشک به آنها داروی اعتیاد آور بدهد در حالی که خودشان  خودسرانه و ناغافل در حال مصرف داروی معتاد کننده هستند و باز جالبتر(و البته تاسف آور تر) اینکه بخشی از مراجعین ِ ما روانپزشکها، کسانی هستند که به مصرف دارویی مانند زاناکس  یا آلپرازولام وابسته شده اند و حالا بعد از گذشت دو تا پنج سال که از مصرف آنها گذشته است از ما تقاضا دارند که این وابستگی را از آنها بگیریم.
-برای رفع نگرانی ِ مراجعین باید شفاف و واضح بیان کنم که:اغلب روانپزشکان در نسخه ی درمانی خود به تجویز داروهای درمان کننده و نه فقط تسکین دهنده می پردازند چون آنها به این مطلب اِشراف دارند که تجویز داروی صِرفا مُسکّن، موجبات وابستگی بیمار به آن داروها را فراهم می آورد.بنده حتی بارها مشاهده کرده ام که بیمار ِ من با اصرار و التماس تقاضا دارد که برای او دارویی مانند آلپرازولام یا زاناکس نسخه نمایم ولی بخاطر قبول نکردن ِ خواسته ی او،با قهر و عصبانیت مطب بنده را ترک کرده است.

تجویز صحیح
تجویز صحیح

 

 

-اما از گروه داروهای درمان کننده ی روانپزشکی می توان به این موارد اشاره نمود :
-داروهای ضد افسردگی که این  داروها ماده ای به نام سروتونین را در مغز افزایش می دهند.

سروتونین هورمون شادی
سروتونین هورمون شادی

افزایش ماده ی سروتونین در مغز منجر به افزایش میزان شادی و سر زندگی و آرامش ذهنی و کاهش افسردگی و اضطراب  می گردد.
-داروهای ضد پرخاشگری که شامل دارویی مانند قرص دپاکین می باشد که کارکرد این دارو، تثبیت و به تعادل رساندن خلق و خوی افراد می باشد و از انجام رفتارهای ناگهانی و تکانه ای که در آن فرد ابتدا رفتار نامناسبی را از خود نشان می دهد و بعدا به چرایی و چگونگی این رفتار پیش بینی نشده می پردازد و از آن نادم و پشیمان می گردد ، جلوگیری می کند.

آیا مصرف این داروها مادام‌العمر است؟

خیر! مدت مصرف بستگی به شدت، نوع بیماری، دفعات عود، و وضعیت کلی بیمار دارد. گاهی پس از شش تا دوازده ماه، دارو به تدریج کاهش می‌یابد. در برخی اختلالات شدید (مثل اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی)، ممکن است نیاز به مصرف طولانی‌مدت باشد. تصمیم نهایی همیشه با روانپزشک و با مشارکت خود بیمار گرفته می‌شود.

جمع‌بندی: حقیقت را از افسانه جدا کنیم

اغلب داروهای اصلی روانپزشکی، اعتیادآور نیستند.
وابستگی روانی یا جسمی به دارو، فقط در مصرف خودسرانه داروهای آرام‌بخش و تسکین‌دهنده دیده می‌شود.
مراجعه زودهنگام و درمان علمی، شما را از افتادن در دام افسردگی مزمن یا اضطراب شدید نجات می‌دهد.
تغییر خلق و حال روان، مثل درمان فشار خون یا دیابت، نیاز به زمان و پایبندی دارد، نه معجزه‌ی فوری.

توصیه پایانی

لطفاً اگر فکر می‌کنید نیاز به دارو یا مشاوره دارید، از قضاوت‌های غلط و توصیه‌های غیرعلمی اطرافیان پرهیز کنید. به یک روانپزشک یا روانشناس مورد اعتماد مراجعه کنید و از مسیر درست درمان، بدون ترس و شرم، حمایت بگیرید.

-نویسنده: دکتر پرویز علی وردی (روانپزشک)

 

-تلفن وقت دهی ۸۸۵۵۶۹۴۶( از مشاوره یا پاسخ از طریق تلفن معذوریم)

 

31 Comments

  1. ممنون از پاسخ شما و وقتی که گذاشتین، استنباط درستیه که بعد از مصرف این تعداد قرص یه اعتیاد جدید داره و باید این رو هم ترک کنه و عوارض ترک رو هم داره؟

    • خب کمالگرا نباشید
      واقع بین باشید
      بدون اینها ممکنه نتونه ترک کنه
      بعد از ترک ماده ی اصلی انشالا کن کم اینها رو هم میگذاره کنار
      قدم بقدم

  2. سلام آقای دکتر
    برادر من در مرحله ترک اعتیاد به متادون هست ۳ هفته می گذره و بی خوابی داره، دکتر کلونازپام تجویز کرده، چند بسته بهش داده حدود ۴۰ تا قرص که نصفش رو هر شب بخوره، مشکلی نداره؟ می ترسیم از چاهی به چاه دیگه بیافته.

  3. سلام اقای دکتر عزیز وقتتون بخیر. اقای دکتر من بعد از مدتها که گوشه گیر بودم بالاخره امروز به روانپزشک مراجعه کردم و ایشون برام آسنترا ۱۰۰ تجویز کردن و من رفتم داروخانه گفتن این دارو که شما میخواین و دکتر نوشته خارجیه و یک جعبه ۲۸ تایی ۵۴ تومن بود. میدونم که طبیعتا دارو خارجی کیفتیش بهتره چون حتی تو مکمل وملتی ویتامین ساده هم من این تفاوت رو دیدم. حالا در این مورد چون واقعا یکم گرونه اما اگه یکم زور بزنم میتونم خریداری کنم. دکتر داروساز گفتن اگه نمیخواین میتونید از سرتراین شرکت سبحان استفاده کنید. خواستم بدونم نظر شما چیه در این مورد؟
    ممنون میشم طبق تجربه مراجعینی که این دارو رو مصرف کردن راهنماییم کنید
    با سپاس

  4. سلام جناب دکتر. شرمنده مطلب در مورد داروی فلوکستین توی سایت پیدا نکردم مجبور شدم اینجا سوالم رو بپرسم. من الان ۲ روز بعد مصرف فلوکستین اونم یکبار در روز با دوز ۱۰ ldg دچار خارش و کهیر در ۴-۵ نقطه بدنم شدم تو بروشور دارو هم نوشته جز عوارض بسیار شایع دارو خارش، کهیر و بثورات جلدیه. با این تفاسیر که یک عارضه شاید برای این قرص هست و طبیعتا برای خیلی ها بوجود میاد ادامه دادنش مشکلی پیش میاره؟
    دوما اینکه ایا اشکال داره از سیتریزین برای ضد خارش و حساسیت استفاده کنم؟

  5. سلام دکتر بنده به مدت چند سالی به علت اضطراب مزمن داروهایی الپرازولام و دیازپام همراه دارو ضد جنون با دوز پایین اما العان به عوراض خیلی بدی مانند پر شنوایی دچار شدم یا همان هایپراکوزیس که واقعا این بیماری مرا در خانه زندانی کرده مختصر کنم ایا درمانی برای این بیماری وجود داره یا دارویی

    • بله برای همین همیشه تقاضا میکنم داروی آرامبخش بیشتر از یکماه خورده نشه…برای درمان باید به دکتر گوش و حلق و بینی یا شنوایی سنج مراجعه کنید تا از روش حساسیت زدایی استفاده کنند

      • سلام مجدد آقای دکتر خیلی شرمندم ولی تست اعتیاد معتبر برای داروی اعصاب چیه؟لطفا اسمشو بفرمایین.و آیا اون تستای اعتیاد ۵ کاره قرص اعصابو نشون میدن؟چون یبار مطمئن بودیم که باید مثبت بشه ولی منفی شد با تشکر

  6. سلام آقای دکتر من به خاطر مشکلات خانوادگی و از دست دادن عضو خانواده شکست عاطفی و پیدا نکردن کار بعد از فارغ التحصیلی دچار افسردگی شدید و بیقراری بودم تحت نظر دکتر دارو میخوردم ! ریتالین هم به من داده بود که یه شب در اثر اشتباه ازش بیشتر استفاده کردم شب توی خاب دچار حمله پنیک شدم اول فک میکردم دارم میمیرم بعد از اون تپش قلب ، سر گیجه، تنگی نفس ، استرس دائمی، اضطراب، وسواس ، افسردگی و ترس شدید از مردن دارم !به هیچ چیزی جز اینا و مریضی نمیتونم فک کنم . کل زندگیم بهم ریخته ! الان دارو نمیخورم ! چن بار دکتر قلب رفتم گفتن مشکل قلبی نداری اما باید مراقب باشی به خاطر سکته قلبی برادرم تو جوانی! الان من باید چیکار کنم خسته شدم ازین وضعیت هر روز صد بار میمیرم ! ممنون و سپاس

    • نه خسته و ناامید نشو
      یه مشاور خوب باید داشته باشی که بهت انگیزه بده..دارو هم با دوز کم مشکل پانیک و افسردگیتو برطرف میکنه…رها نکن درمانتو

  7. سلام من ی دو سالی هست قرص کلونیدین مصرف میکنم برای گواهینامه باید تست اعتیاد بدم میخواستم بدونم قرص کلونیدین تست اعتیاد درادرار را مثبت میکند؟اگه تست را مثبت میکند چه قرصی به جای کلونیدین مصرف کنم که تست را مثبت نکند ممنون

    • سوالای این مدلی دیگه تو این دوره زمونه بی موروه
      الان در ازمایش اعتیاد بخاطر دقت بالا هر چی مصرف کنید همونو نشون میده
      ترامادول مصرف کنید همونو نشون میده
      تریاک مصرف کنیو همونو
      امی تریپتیلین مصرف کنید امی تریپتیلین نشون میده
      ماری ج انا فقط ماری جوانا
      قرص فشار خون همونو

  8. با سلام و احترام.
    مدت ۲ سال و دوماه است به دستور روانپزشک داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی که به تناوب مطابق نسخه ایشان تغییر کرده اند مصرف می کنم. نظر روانپزشک متخصصم در این خصوص آن است که این داروها اعتیادآور نیست؛ اما وقتی تنها یک یا دو روز به دلیل اتمام داروها مصرفشان قطع می گردد، دچار سردرد و سرگیجه های خیلی شدیدی می شوم که حتی پیش از مصرف داروها نیز بی سابقه بوده است! لذا نگرانی ام آن است که ترک داروها حتی زیر نظر پزشک نیز همین حالات شدید سردرد و سایر عوارض را به دنبال داشته باشد. داروهای فعلی ام عبارتند از الانزاپین، سرترالین و پروپرانول.
    خیلی لطف می فرمایید اگر بنده را از راهنمایی ارزشمندتان بی نصیب نگذارید. با سپاس فراوان.

  9. سلام
    من بعلت بیماری پنیک به مدت تقریبا ۱۰ سال کلونازپام مصرف کردم. هر روز. تازه متوجه شدم فقط اثر تسکینی داره و برای درمان طبق دستور پزشک یک چهارم فاورین و آپودوکسپین ۲۵ می خورم. تاکید دکترم براینه که باید دوز فاورین را به روزی ۱ عدد (۱۰۰ میلی) برسونم چراکه روزی یک چهارم و حتی نیم فقط اثر تسکینی داره.
    متاسفانه با افزایش دوز به نیم حالات عجیبی را تجربه می کنم. (وزنم ۴۵ کیلو)
    سوالم اینه که آیا دوز به سن و وزن ارتباط نداره؟ و اینکه اگر به دوز ۱۰۰ میلی نرسم بهبود (درمان پنیک) حاصل نمیشه؟

  10. سلام آقای دکتر. من حدود ده سال پیش به دلیلی به تجویز دکتر، به مدت سه ماه فلوکسیتین مصرف کردم و در اون دوره بیخوابی گرفتم در صورتیکه قبلش اصلا بیخوابی رو تجربه نکرده بودم. اون زمان پزشک معالجم گفت که این بیخوابی از عوارض فلوکسیتین هست. ولی متاسفانه بعد از اون سه ماه و قطع فلوکسیتین، بیخوابی من کماکان پابرجا ماند و الان ده ساله که این بیخوابی تاثیر بسیار بدی روی زندگیم گذاشته. هیچ مشکل روحی و روانی ای هم ندارم ولی مشکل شدید در به خواب رفتن دارم و داروهای خواب آور هم فقط اثر موقت دارن. به نظر شما امکانش هست که اون قرص فلوکسبتین باعث آسیب مغزی یا هورمونی در بدنم شده باشه؟ یا میزان سروتنین بدنم رو تغییر داده باشه؟ و راه حل مشکل چیست؟

    • نه آسیبی وارد نشده
      منتهی عادت خوابشما بهم خورده و وقتی عادت بهم بخوره بسختی به حالت اول برمیگرده
      ی مقاله راجع به خواب تو همین سایت داریم
      خوابتون رو بدون قرص باید اصلاح کنید…بتدریج و با حوصله

  11. سلام ضمن تشکر من بخاطر مصرف ریتالین دچار استرس می شوم ولی به دلیل بیماری کم تمرکزی add باید بل رای درس خواندن ریتالین بخورم و پزشک بنده برای رفع اضطراب یک م گ کلونازپام قبل از خواب تجویز کردند ولی خودم اقدام به مصرف کلونازپام و ریتالین به صورت همزمان در روز کردم و بسیار راضی ام و میتونم تا ۲ ریتالین در روز را تحمل کنم خوایگستم بدونم کلونازپام را حداکثر تا مرز چند میلیگرم میتوان در روز مصرف کنم تا بتوانم روزانه چهل میلیگرم ریتالین را تحمل کنم با تشکر فراوان و آیا داروهای ریسپریدون دپاکین پرگابالین متورال که از چند پزشک جداگانه گرفتم با هم تداخل ندارند

    • خب اینو باید زیر نظر پزشک انجام بدید چون من اصلا ی همچین نسخه ای نمیدم که حالا بخوام تنظیمش کنم

  12. با سلام خدمت اقای دکتر
    اقای دکتر مادر من وسواس فکری داره اوایل برا حدکد ۴سال سرترالین میخورد بعدش یه دکتر دیگه ماپروتیلین براش تجویز کرد اکنم دو سالی خورد ولی وسواس فکریش درمان نشده بدتر هم شده که هم باعث اذیت خودش میشه هم اطرافیان در ضمن زود عصبانی میشه وبه همه چی گیر میده همیشه هم میگه مریضم و همه جام درد میکنه البته خیلی وقتا به خاطر جلب توجه هست الان هم یه دکتر دیگه رفته براش لیریکا و دلوکسیتین تجویز کرده یه چند روز خورده میگه نمیتونم بخورم حالم رو بد میکنه اضطرابم بیشتر میشه به نظر شما این قرصا رو بخوره یا نه

    • در خانمهای خانه دار وسواس بازتابی از نگرانیها و اضطرابهای طولانی اونها در مورد همسر و فرزندان و خونه و زندگیه و تااین نگرانی ها کاهش پیدا نکنه،وسواسشون به این راحتی ها خوب شدنی نیست

  13. سلام خسته نباشید من کم کاری تیروئید دارم که برخی مواقع نوسان پیدا میکنه عصبی و افسرده و پرخاشگر میشم یه مشکلمم اینه تو دوران قاعدگی هم همین مشکلاتو دارم طوری که از کارو وزندگی و فعالیت می افتم و به کلی از زندگی فلجم میکنه عدم تمرکز و فراموشی هم خیلی تو این دوران آزارم میده پزشک تیروئیدم قبلا پروپرانول تجویز کرد که چندان موثر واقع نشد و به تازگی سرترالین نوشته اما با توضیحات و عوارضی که داره میترسم حالم بدتر شه خواستم بدونم داروی خوبیه مصرفش کنم و تودوران بارداری هم میشه این دارو رو مصرف کرد؟ ممنون

Comments are closed.