آیا داروی اعصاب اعتیاد آور است؟

سروتونین هورمون شادی


آیا داروی اعصاب اعتیادآور است؟ باورهای اشتباه، واقعیت علمی

معمولاً وقتی به افراد توصیه می‌کنیم برای درمان مشکلات روحی یا روانی و دریافت دارو به روانپزشک مراجعه کنند، بسیاری از آن‌ها به دلیل ترس‌ها و باورهای نادرست، سال‌ها این تصمیم را به تعویق می‌اندازند. این تردید و مقاومت باعث می‌شود وقتی بالاخره به پزشک مراجعه می‌کنند، بیماری در ذهن و روان‌شان عمیق‌تر و ریشه‌دارتر شده باشد.

در طی سال‌های فعالیت حرفه‌ای، بارها دیده‌ام بیمارانی که باید ۵ یا حتی ۱۰ سال زودتر به روانپزشک مراجعه می‌کردند، به‌جای آن با توصیه‌های اشتباه اطرافیان، خوددرمانی، یا مراجعه به افراد غیرمتخصص (مثل دعانویسان یا مدعیان درمان‌های انرژی‌درمانی و ماورایی)، وقت، انرژی و پول خود را تلف کرده‌اند و در نهایت به نقطه ناامیدی و فرسودگی رسیده‌اند

یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های این افراد که بخشی از آن واقعی و بخش بزرگ‌ترش سوء‌تفاهم است، این است:
«اگر داروی اعصاب مصرف کنم، برای همیشه به آن وابسته می‌شوم.»
این تصور، ناشی از برداشت اشتباه درباره ماهیت و عملکرد داروهای روانپزشکی است. بسیاری فکر می‌کنند هر داروی روانپزشکی مثل مواد مخدر یا الکل، باعث وابستگی شدید و اعتیاد می‌شود، در حالی که واقعیت علمی چنین نیست.

آیا داروی اعصاب اعتیاد اور است
آیا داروی اعصاب اعتیاد اور است

                              

 



داروها از نظر وابستگی به دو گروه تقسیم می‌شوند
۱️⃣ داروهای تسکین‌دهنده (مسکن‌های روان)

این داروها اثر آرام‌بخشی سریع دارند و بلافاصله پس از مصرف، احساس آرامش یا خواب‌آلودگی ایجاد می‌کنند. مثال مشهور آن‌ها گروه «پام‌ها» هستند مثل دیازپام، لورازپام، کلونازپام و آلپرازولام (زاناکس). این داروها اگر بدون نظارت پزشک و در دوره طولانی مصرف شوند، واقعاً اعتیادآور و وابسته‌کننده‌اند.

این گروه، در درمان‌های کوتاه‌مدت یا شرایط خاص و بحران، با دوز و مدت مشخص، تجویز می‌شوند. اما مشکل از آنجا شروع می‌شود که افراد خودسرانه و طولانی‌مدت مصرف می‌کنند و بعد به وابستگی شدید دچار می‌شوند.

۲️⃣ داروهای درمان‌کننده (Disease-modifying)

این داروها برای اثرگذاری، نیاز به مصرف منظم و مداوم دست‌کم دو تا چهار هفته دارند. هدف این گروه، تغییر فرآیند شیمیایی و مدارهای عصبی مغز به‌صورت پایدار است، نه فقط ایجاد تسکین فوری. مثال شناخته‌شده: فلوکستین (Prozac)، سرترالین، سیتالوپرام، ونلافاکسین و … .
این داروها اعتیادآور نیستند، یعنی با مصرف طولانی، بدن یا روان شما به آن‌ها وابسته نمی‌شود به شکلی که مثل مواد مخدر ترک آن‌ها باعث craving شدید یا ولع غیرقابل کنترل شود. البته توقف ناگهانی برخی از این داروها ممکن است علائم بازگشتی یا سندرم قطع ایجاد کند، ولی این «نشانه‌ی اعتیاد» نیست، بلکه نشانه‌ی نیاز به توقف تدریجی و زیر نظر پزشک است.

یک سوءتفاهم رایج

بسیاری از مردم از ترس داروهای «اعصاب»، حاضر نمی‌شوند به روانپزشک مراجعه کنند. در حالی که همان افراد، بدون اطلاع، داروهای اعتیادآور مثل دیازپام، ترامادول، زاناکس یا حتی مواد گیاهی با اثر آرام‌بخش را خودسرانه مصرف می‌کنند و به آن‌ها وابسته می‌شوند.
طنز ماجرا اینجاست:
این افراد دقیقاً از همان چیزی می‌ترسند که خودشان در حال انجام آن هستند!
در مطب بارها بیمارانی داشته‌ام که پس از چند سال مصرف خودسرانه زاناکس یا ترامادول، به شدت به آن وابسته شده‌اند و حالا از ما می‌خواهند کمک کنیم تا این وابستگی را ترک کنند.

– یعنی آنها واهمه دارند که پزشک به آنها داروی اعتیاد آور بدهد در حالی که خودشان  خودسرانه و ناغافل در حال مصرف داروی معتاد کننده هستند و باز جالبتر(و البته تاسف آور تر) اینکه بخشی از مراجعین ِ ما روانپزشکها، کسانی هستند که به مصرف دارویی مانند زاناکس  یا آلپرازولام وابسته شده اند و حالا بعد از گذشت دو تا پنج سال که از مصرف آنها گذشته است از ما تقاضا دارند که این وابستگی را از آنها بگیریم.
-برای رفع نگرانی ِ مراجعین باید شفاف و واضح بیان کنم که:اغلب روانپزشکان در نسخه ی درمانی خود به تجویز داروهای درمان کننده و نه فقط تسکین دهنده می پردازند چون آنها به این مطلب اِشراف دارند که تجویز داروی صِرفا مُسکّن، موجبات وابستگی بیمار به آن داروها را فراهم می آورد.بنده حتی بارها مشاهده کرده ام که بیمار ِ من با اصرار و التماس تقاضا دارد که برای او دارویی مانند آلپرازولام یا زاناکس نسخه نمایم ولی بخاطر قبول نکردن ِ خواسته ی او،با قهر و عصبانیت مطب بنده را ترک کرده است.

تجویز صحیح
تجویز صحیح

 

 

-اما از گروه داروهای درمان کننده ی روانپزشکی می توان به این موارد اشاره نمود :
-داروهای ضد افسردگی که این  داروها ماده ای به نام سروتونین را در مغز افزایش می دهند.

سروتونین هورمون شادی
سروتونین هورمون شادی

افزایش ماده ی سروتونین در مغز منجر به افزایش میزان شادی و سر زندگی و آرامش ذهنی و کاهش افسردگی و اضطراب  می گردد.
-داروهای ضد پرخاشگری که شامل دارویی مانند قرص دپاکین می باشد که کارکرد این دارو، تثبیت و به تعادل رساندن خلق و خوی افراد می باشد و از انجام رفتارهای ناگهانی و تکانه ای که در آن فرد ابتدا رفتار نامناسبی را از خود نشان می دهد و بعدا به چرایی و چگونگی این رفتار پیش بینی نشده می پردازد و از آن نادم و پشیمان می گردد ، جلوگیری می کند.

آیا مصرف این داروها مادام‌العمر است؟

خیر! مدت مصرف بستگی به شدت، نوع بیماری، دفعات عود، و وضعیت کلی بیمار دارد. گاهی پس از شش تا دوازده ماه، دارو به تدریج کاهش می‌یابد. در برخی اختلالات شدید (مثل اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی)، ممکن است نیاز به مصرف طولانی‌مدت باشد. تصمیم نهایی همیشه با روانپزشک و با مشارکت خود بیمار گرفته می‌شود.

جمع‌بندی: حقیقت را از افسانه جدا کنیم

اغلب داروهای اصلی روانپزشکی، اعتیادآور نیستند.
وابستگی روانی یا جسمی به دارو، فقط در مصرف خودسرانه داروهای آرام‌بخش و تسکین‌دهنده دیده می‌شود.
مراجعه زودهنگام و درمان علمی، شما را از افتادن در دام افسردگی مزمن یا اضطراب شدید نجات می‌دهد.
تغییر خلق و حال روان، مثل درمان فشار خون یا دیابت، نیاز به زمان و پایبندی دارد، نه معجزه‌ی فوری.

توصیه پایانی

لطفاً اگر فکر می‌کنید نیاز به دارو یا مشاوره دارید، از قضاوت‌های غلط و توصیه‌های غیرعلمی اطرافیان پرهیز کنید. به یک روانپزشک یا روانشناس مورد اعتماد مراجعه کنید و از مسیر درست درمان، بدون ترس و شرم، حمایت بگیرید.

-نویسنده: دکتر پرویز علی وردی (روانپزشک)

 

-تلفن وقت دهی ۸۸۵۵۶۹۴۶( از مشاوره یا پاسخ از طریق تلفن معذوریم)

 

34 Comments

  1. روز بخیر. من برای اضطراب و افسردگی کلونازپام و گاباپنتین مصرف می کنم. ولی میل جنسی و نعوظ کاملا از بین رفته. آیا مصرف همزمان بوپروپیون با آنها میتونه تاثیر مثبت داشته باشه؟ تداخل ندارند؟

  2. سلام دکتر علی وردی. نورو فیدبک و آر تی ام اس برای رفع اضطراب و افسردگی چه فرقی دارند و کدام توصیه می شود؟

  3. سلام دکتر. من ۳ سال هست که روزی نیم کلونازپام مصرف می کنم و اعتیاد پیدا کردم طبق تجربیاتی که در مواجه با اشخاص معتاد به کلونازپام داشتین چه روشی موفقیت آمیز است برای ترک آن؟ داروخانه به من گفت باید بری مرکز ترک. آیا واقعا اینچنین است؟

  4. سلام آقای دکتر. من کلونازپام و گاباپناین رو همزمان روزانه مصرف می کنم. نیم کلوناز… ۱۰۰ گاباپنت… ولی انگار سازگاری مناسبی باهم ندارن.
    دچار حالت تهوع احساس فشار در قفسه سینه شدم و درد پشت معده روی مهره های ستون فقرات دارم. نمیدونم علتش این ترکیب داروهاست یا نه. گفتم بپرسم ببینم جایگزین بهتری وجود داره؟
    چه داروی مناسب تری به جای گاباپنتین یا به جای کلونازپام رو میشه مصرف کرد؟
    ممنون از وقتی که میگذارید

    • خب این داروها در قدم اول برای درمان استفاده نمیشه .اینها حالت مسکن کوتاه مدت دارند
      درمان با داروهای سروتونینی انجام میشه

  5. سلام آقای دکتر. من کلونازپام و گاباپناین رو همزمان روزانه مصرف می کنم. نیم کلوناز… ۱۰۰ گاباپنت… ولی انگار سازگاری مناسبی باهم ندارن. چه داروی مناسب تری به جای گاباپنتین یا به جای کلونازپام رو میشه مصرف کرد؟
    ممنون از وقتی که میگذارید

  6. سلام خسته نباشید
    ۶ ساله با بیماری وسواس ژنتیکی دست پنجه نرم می کنم
    پیش بهترین دکترای کشور رفتم ولی اون نتیجه دلخواه رو نگرفتم ولی به قدرت کنترل رسیدم
    ولی الان مشکل اساسیم عوارض زیادیه ک داره اذیت می کنه و من هر بار میخواهم کنار بگذارم یا کم کنم دوباره حالم مثل یه معتاد میشه اذیت روانی وجسمانی زیادی داره
    از طرفی بنده به صورت حرفه ای ورزش می کنم و این قرص ها باعث شده که دیگر نتوانم به نتیجه برسم
    خشکی دهان شدیدی که با کلومیپرامین ۷۵ ایجاد میشه نمیذاره مبارزه رو ادامه بدم باید مکرر اب بخورم ولی مربیان هیچ اطلاعی ندارند و باعث شده یا ورزش و کنار بگذارم یا قرص هارو که هیچ کدوم رو هم نمی تونم بپذیرم

    عوارض قرص فقط خشکی دهان نیس بلکه یبوست و لرزش دست هم هست

    قرص های مصرفی :۲ تا آسنترا ۱۰۰ خارجی .فلوکستین ۲۰خارجی .تری فلوئوپرازین ۱ .کلرودیازپوکسیاد ۱۰.کلومیپرامین ۷۵ . لطفاً نظرتون رو بگید ممنون

    • بنظرم باید از خیر کلومیپرامین بگذرید و روی سایر داروها حساب کنید.عوارضش شمارو از زندگی میندازه .بجاشهمون تری فلوپرازین یا پرفنازینو بیشتر بخورید

      • دکتر جسارتا من خودم دانشجوی ترم ۲ پزشکی هستم
        هر چقدر مقاله هم خوندم نمیتونم خودمو قانع کنم ک داروی های سایکوتیک روی OCD تاثیر‌ داشته باشند
        ممنون میشم نظرتونو بدونم

        • شما که دانشجوی ترم دو هستی ،بنده خودم رزیدنت سال آخر هم که بودم،فکر میکردم تاثیر داروها بر بدن طبق فورمولهای ثابت و حساب شده ایه…ولی بعد از سالها و به تجربه دریافتم که نه تنها داروهای مختلف حتی گیاهان و غذاهای گوناگون روی حالات بدنی و روحی ما تاثیر درمانی و یا تاثیر تخریبی دارند.و این تاثیرات برای بدن هر کسی ویژه است و از فورمولهای کتابهای فارماکولوژی تبعیت نمی کنند.

  7. با سلام جناب دکتر وجود رفتار هایی مثل زود عصبانی شدن- قهر کردن- لجبازی ایا با داور قابل درمان موندم چیکار کنم؟؟ قول میدم مثلا با همسرم قهر نکنم ولی بعدش باز همون رفتار رو دارم

  8. سلام آقای دکتر،متاسفانه بعد از یک دوره اضطراب شدیدو بیخوابی ناشی از آن ، به نوعی اضطراب خواب دچار شدم،به صورتی که در طول روز ترس از نخوابیدن در شب را دارم و قبل از خواب هم خیلی مضطرب هستم،احتمالا همین مسئله خواب شبم را دچار اختلال کرده ،برای اضطرابم سرترالین میخورم که به نظر جواب داده ولی شبیی که نمیخوابم فرداش خیلی مضطرب میشم و این چرخه هی ادامه پیدا میکنه ،میشه راهنمایی بفرمایید چه کار کنم ؟ دکتر لورازپام داده که اعتیاد آوره و نمیخورم ،الانزاپین هم خیلی اثرات سوء ذاره ،ملاتونین هم جواب نمیده ،بین اینها الانزاپین بهتر هست؟آیا اعتیاد آور نیست؟اگر لازم باشه طولانی مدت میشه ازش استفاده کرد؟

  9. سلام آقای دکتر وقت بخیر بنده دارو های اعصاب و روان مثل آلانزاپین ۲٫۵ و سرترالین ۱۰۰ مصرف میکردم که بیش از حد مصرف میکردم و الان قطع کردم و دچار خودارضایی بیش از حد مدفوع شل و کم اشتهایی بی خوابی شدم

    • بله بارها گفتیم دارو نباید یکباره قطع بشه .برای برطرف شدن دوباره باید داروها رو لااقل نصف دوز قبلی مصرف کنید

  10. سلام
    من یک چهارم کلونازپام و نصف پرگابالین ۷۵ رو مصرف می کردم ۲ سال. ۵ روزه گذاشتمش کنار ولی از فردای روز ترک، علائم سرماخوردگی شدید دارم (مثل تب و لرز و بدن درد و گرفتگی صدا و مخصوصا گرفتگی شدید بینی که نمیتونم شب بخوابم و نفس بکشم) و مجبور شدم نصف آلپرازولام مصرف کنم. تا حالا دوبار سعی کردم ترک کنم ولی هر دوبار این علائم سرماخوردگی شدید بهم دست داده.علت این علائم چیه؟ و چجوری میتونم ترک کنم؟

    • خودتون باید بتدریج و ذره ذره کم کنید.هرکی براساس حال و روز خودش جوری که منجرربه فشار روانی و یا برگشت علائم نشه

Comments are closed.