–
آیا داروی اعصاب اعتیادآور است؟ باورهای اشتباه، واقعیت علمی
معمولاً وقتی به افراد توصیه می‌کنیم برای درمان مشکلات روحی یا روانی و دریافت دارو به روانپزشک مراجعه کنند، بسیاری از آنها به دلیل ترس‌ها و باورهای نادرست، سال‌ها این تصمیم را به تعویق می‌اندازند. این تردید و مقاومت باعث می‌شود وقتی بالاخره به پزشک مراجعه می‌کنند، بیماری در ذهن و روان‌شان عمیق‌تر و ریشه‌دارتر شده باشد.
در طی سال‌های فعالیت حرفه‌ای، بارها دیده‌ام بیمارانی که باید ۵ یا حتی ۱۰ سال زودتر به روانپزشک مراجعه می‌کردند، به‌جای آن با توصیه‌های اشتباه اطرافیان، خوددرمانی، یا مراجعه به افراد غیرمتخصص (مثل دعانویسان یا مدعیان درمان‌های انرژی‌درمانی و ماورایی)، وقت، انرژی و پول خود را تلف کرده‌اند و در نهایت به نقطه ناامیدی و فرسودگی رسیده‌اند
–
–
یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های این افراد که بخشی از آن واقعی و بخش بزرگ‌ترش سوءتفاهم است، این است:
«اگر داروی اعصاب مصرف کنم، برای همیشه به آن وابسته می‌شوم.»
این تصور، ناشی از برداشت اشتباه درباره ماهیت و عملکرد داروهای روانپزشکی است. بسیاری فکر می‌کنند هر داروی روانپزشکی مثل مواد مخدر یا الکل، باعث وابستگی شدید و اعتیاد می‌شود، در حالی که واقعیت علمی چنین نیست.
داروها از نظر وابستگی به دو گروه تقسیم می‌شوند
۱️⃣ داروهای تسکین‌دهنده (مسکن‌های روان)
این داروها اثر آرام‌بخشی سریع دارند و بلافاصله پس از مصرف، احساس آرامش یا خواب‌آلودگی ایجاد می‌کنند. مثال مشهور آنها گروه «پام‌ها» هستند مثل دیازپام، لورازپام، کلونازپام و آلپرازولام (زاناکس). این داروها اگر بدون نظارت پزشک و در دوره طولانی مصرف شوند، واقعاً اعتیادآور و وابسته‌کننده‌اند.
این گروه، در درمان‌های کوتاه‌مدت یا شرایط خاص و بحران، با دوز و مدت مشخص، تجویز می‌شوند. اما مشکل از آنجا شروع می‌شود که افراد خودسرانه و طولانی‌مدت مصرف می‌کنند و بعد به وابستگی شدید دچار می‌شوند.
۲️⃣ داروهای درمان‌کننده (Disease-modifying)
این داروها برای اثرگذاری، نیاز به مصرف منظم و مداوم دست‌کم دو تا چهار هفته دارند. هدف این گروه، تغییر فرآیند شیمیایی و مدارهای عصبی مغز به‌صورت پایدار است، نه فقط ایجاد تسکین فوری. مثال شناخته‌شده: فلوکستین (Prozac)، سرترالین، سیتالوپرام، ونلافاکسین و … .
این داروها اعتیادآور نیستند، یعنی با مصرف طولانی، بدن یا روان شما به آنها وابسته نمی‌شود به شکلی که مثل مواد مخدر ترک آنها باعث craving شدید یا ولع غیرقابل کنترل شود. البته توقف ناگهانی برخی از این داروها ممکن است علائم بازگشتی یا سندرم قطع ایجاد کند، ولی این «نشانه‌ی اعتیاد» نیست، بلکه نشانه‌ی نیاز به توقف تدریجی و زیر نظر پزشک است.
یک سوءتفاهم رایج
بسیاری از مردم از ترس داروهای «اعصاب»، حاضر نمی‌شوند به روانپزشک مراجعه کنند. در حالی که همان افراد، بدون اطلاع، داروهای اعتیادآور مثل دیازپام، ترامادول، زاناکس یا حتی مواد گیاهی با اثر آرام‌بخش را خودسرانه مصرف می‌کنند و به آنها وابسته می‌شوند.
طنز ماجرا اینجاست:
این افراد دقیقاً از همان چیزی می‌ترسند که خودشان در حال انجام آن هستند!
در مطب بارها بیمارانی داشته‌ام که پس از چند سال مصرف خودسرانه زاناکس یا ترامادول، به شدت به آن وابسته شده‌اند و حالا از ما می‌خواهند کمک کنیم تا این وابستگی را ترک کنند.
– یعنی آنها واهمه دارند که پزشک به آنها داروی اعتیاد آور بدهد در حالی که خودشان خودسرانه و ناغافل در حال مصرف داروی معتاد کننده هستند و باز جالبتر(و البته تاسف آور تر) اینکه بخشی از مراجعین ِ ما روانپزشکها، کسانی هستند که به مصرف دارویی مانند زاناکس یا آلپرازولام وابسته شده اند و حالا بعد از گذشت دو تا پنج سال که از مصرف آنها گذشته است از ما تقاضا دارند که این وابستگی را از آنها بگیریم.
-برای رفع نگرانی ِ مراجعین باید شفاف و واضح بیان کنم که:اغلب روانپزشکان در نسخه ی درمانی خود به تجویز داروهای درمان کننده و نه فقط تسکین دهنده می پردازند چون آنها به این مطلب اِشراف دارند که تجویز داروی صِرفا مُسکّن، موجبات وابستگی بیمار به آن داروها را فراهم می آورد.بنده حتی بارها مشاهده کرده ام که بیمار ِ من با اصرار و التماس تقاضا دارد که برای او دارویی مانند آلپرازولام یا زاناکس نسخه نمایم ولی بخاطر قبول نکردن ِ خواسته ی او،با قهر و عصبانیت مطب بنده را ترک کرده است.
-اما از گروه داروهای درمان کننده ی روانپزشکی می توان به این موارد اشاره نمود :
-داروهای ضد افسردگی که این داروها ماده ای به نام سروتونین را در مغز افزایش می دهند.
افزایش ماده ی سروتونین در مغز منجر به افزایش میزان شادی و سر زندگی و آرامش ذهنی و کاهش افسردگی و اضطراب می گردد.
-داروهای ضد پرخاشگری که شامل دارویی مانند قرص دپاکین می باشد که کارکرد این دارو، تثبیت و به تعادل رساندن خلق و خوی افراد می باشد و از انجام رفتارهای ناگهانی و تکانه ای که در آن فرد ابتدا رفتار نامناسبی را از خود نشان می دهد و بعدا به چرایی و چگونگی این رفتار پیش بینی نشده می پردازد و از آن نادم و پشیمان می گردد ، جلوگیری می کند.
آیا مصرف این داروها مادام‌العمر است؟
خیر! مدت مصرف بستگی به شدت، نوع بیماری، دفعات عود، و وضعیت کلی بیمار دارد. گاهی پس از شش تا دوازده ماه، دارو به تدریج کاهش می‌یابد. در برخی اختلالات شدید (مثل اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی)، ممکن است نیاز به مصرف طولانی‌مدت باشد. تصمیم نهایی همیشه با روانپزشک و با مشارکت خود بیمار گرفته می‌شود.
جمع‌بندی: حقیقت را از افسانه جدا کنیم
اغلب داروهای اصلی روانپزشکی، اعتیادآور نیستند.
وابستگی روانی یا جسمی به دارو، فقط در مصرف خودسرانه داروهای آرام‌بخش و تسکین‌دهنده دیده می‌شود.
مراجعه زودهنگام و درمان علمی، شما را از افتادن در دام افسردگی مزمن یا اضطراب شدید نجات می‌دهد.
تغییر خلق و حال روان، مثل درمان فشار خون یا دیابت، نیاز به زمان و پایبندی دارد، نه معجزه‌ی فوری.
توصیه پایانی
لطفاً اگر فکر می‌کنید نیاز به دارو یا مشاوره دارید، از قضاوت‌های غلط و توصیه‌های غیرعلمی اطرافیان پرهیز کنید. به یک روانپزشک یا روانشناس مورد اعتماد مراجعه کنید و از مسیر درست درمان، بدون ترس و شرم، حمایت بگیرید.
-نویسنده: دکتر پرویز علی وردی (روانپزشک)
-تلفن وقت دهی ۸۸۵۵۶۹۴۶( از مشاوره یا پاسخ از طریق تلفن معذوریم)
سلام دکتر عزیز
میخاستم بدونم که تفاوت قرصی مثه سیتالوپرام با سرترالین چیه(اگه هردو سروتونین رو افزایش میدن چه تفاوتی با هم دارن)
و سوال دومم اینکه:
آیا همچین قرصایی خاصیت درمانی دارند با اینکه تاثیرشون موقت هست و فقط تا زمانی که مصرف میشن مفید هستن؟
و اینکه اگه خاصیت درمانی دارن چطوری درمان رو انجام میدن و تاثیر میزارند؟
ممنون بابت وقتی که میگذارید
دانشکده ی داروسازی جواب این سوالات رو توی ۶ سال تحصیل میده
سلام آقای دکتر ، من برای مشکل پانیکم که هر چند سال عود میکنه مجبور میشم مجددا دارو استفاده کنم ، این دفعه آخر دکترم بهم گفته یک چهارم کلونازپام و نصف اس سیتالوپرام بخورم که نزدیک یک ساله استفاده میکنم ، پانیکم از بین رفته ولی اگر استفاده نکنم برمیگرده و چیزی که منو نگران میکنه اینکه نکنه همین یک ربع کلونازپام معتادم کنه 😔البته تا حالا نیاز به مصرف بیشتر پیدا نکردم اما این اواخر حس میکنم خیلی حس سر خوشی پیدا میکنم و این نگرانم کرده
زیر نطر پزشک باشید ماهی یکبار ویزیت بشید
سلام . آقای دکتر من به مدت یکسال است شبی نصف کلونوزپام و نصف رسپریدون و یک پرانول شبها و روز ۳۰ میلی اس سیتالو پرام مصرف میکنم . اضطراب و پانیک دارم . بازهم بی قراری و بی انگیزگی دارم . فک میکنم حافظه ام هم ضعیف شده . همش دلم میخواد بخوابم بی تفاوت شدم . نظر شما در مورد داروهای من چیه؟ خصوصا بالا خوندم که مصرف طولانی کلونوزپام را تایید نمی کنید . ممنون از لطف تون واقعا زندگی برام سخت میگذره انشالله راهنمایی شما کارگشا باشه . در پناه خدا باشید
همینا بدون کلونازپام خوبن
با سلام آقای دکتر
بنده یک هفته قبل به دلیل اضطراب و افسردگی به روانپزشک مراجعه کردم که داروهای پرفنازین ۱۰ شبی یک عدد-اس سیتالوپرام۱۰ بعد از نهار یک عدد-زاناکس ۵/. هر شب نصفه و پاروکستین ۲۰ هر شب نصف قرص تجویز کردن.
از روز دوم مصرف داروها با اینکه قبلا در خواب مشکلی نداشتم اصلا نمیتوانستم بخوابم و بعد از سه روز با مصرف نصف ترانکپین۲۵ توانستم ۵ ساعت بخوابم بعد با دکتر تماس گرفتم که گفتن ۱ ترانکپین ۲۵ و نصف دوکاپین اضافه کن به قرصها. بنده مصرف داروها رو قطع کردم و شب گذشته با مصرف سر خود نصف ترانکپین ۱۲ ساعت خوابیدم و الان مشکل خاصی ندارم..به نظر شما مصرف دارو ها را قطع کنم؟یا اگر توصیه دیگری دارید بفرمایید.
منظورتونو نفهمیدم
اگه اضطراب و افسردگی داشتید که باید لااقل پاروکستینو بخورید
شبها هم ترانکوپین
با سلام خدمت آقای دکتر بنده یک ماه پیش عمل آپاندیس داشتم بعد از مرخص شدن کبوس وحشتناک دیدم و تا چند شب نمیتونستم بخوایم رفتم دکتر متخصص گفتن که پانیک شدی. سیتالوپرام، الانزاپین و آلپرازولام تجویز کرد. سیتالوپرام ۱ عدد روز و آلانزاپین رو شب و آلپرازولام قبل از خواب. این ترکیب رو گفتن ۱ ماه ادامه بده. متاسفانه بعد از یک هفته دارو رو قطع کردم چند روزی خوب بودم بعد مجدد شب نمیتوستم بخوابم دوباره شروع کردم به همون روندی که دکتر گفت الان من خیلی میترسم از اعتیاد به این دارو ها نظر شما رو میخواستم. آیا ادامه بدم تا دوره یک ماه تمام بشه؟
فقط الپرازولام اعتیاداوره
سلام آقای دکتر. خسته نباشید. ببخشید دکتر من برام لیتیوم ۱۰۰ تجویز کرده چون اختلال کنترل تکانه (skin picking dis) دارم. ضمنا بیماری اصلی بنده هم وسواس جبری ocd تشخیص داده شده و پنج شش سال هست که قرص مصرف میکنم از جمله سرترالین ۱۵۰ و تری فلوئوپرازین ۲٫ از وقتی که به پزشکم گفتم که پوستم رو میخارونم تا جاییکه زخم میشه، برام تری فلوئوپرازین رو دو برابر کرد یعنی شد ۲ و بهم لیتیوم ۱۰۰ هم داد. حالا میترسم لیتیوم رو بخورم چون خیلی عوارض عجیب و غریب و وحشتناکی داره. به نظر شما چکار کنم؟ آیا قرص بهتری برای حالت کندن پوستم وجود نداره؟ به نظر شما تشخیص پزشکم درسته؟ ممنون.
ریسپریدون هم بد نیست
ببخشید آقای دکتر مجدد مزاحمتون میشم. مادرم قرصهای پرگابالین و دوکسپین مصرف میکنن اما شبها خواب ندارن. دکتر براشون داروهای هیپنوکا (زالپلون) ۵ و کلونازپام ۱ تجویز کردن. به نظر شما کدوم یکی از این دوتا رو برای خواب مصرف کنن بهتره؟ ممنون از شما.
خب طبیعتا فقط یک قرص خواب بخوره بهتره.اگر اثر نکرد دومی رو بخوره.
زالپلون
سلام آقای دکتر، خسته نباشید. ببخشید برادرم چند ماهی بود که آسنترا ی ۱۰۰ مصرف میکرد. بعد بنا به دلایلی تصمیم به ترک دارو گرفت و کم کم مصرف این قرص رو قطع کرد. حالا که اینکار رو کرده، دچار سرگیجه شده از امروز. میخواد بخوابه و روی تمرکزش هم کمی تاثیر گذاشته. حالا میخواستم بدونم که باید چکار کنه و چه موقع طول میکشه تا عوارض ترک قرص خوب بشه؟ آیا اصلا این موارد بخاطر ترک مصرف قرص بوجود اومده؟ ممنون از پاسخگویی شما.
بله هر کس ناگهان قطع کنه سرگیجه میگیره
باید دوباره بخوره و بتدریج قطع کنه
سلام آقای دکتر .من حالتهای ناامیدی و افسردگی و احساس پوچی دارم و در ضمن پرخوری عصبی و سابقه عمل بای پس معده دارم .فشار خونم نرمال و خوابم گاهی اوقات نامنظمه و برای مدت یک ماه داروهای زیر برایم تجویز شد ولی هنوز مصرف نکرده ام.
لگزاتال۲۰
هالوپریدول ۰.۵
آلپرازولام ۰.۵
هر سه دارو هر ۱۲ ساعت نصف قرص
۱- نظر شما چیست ؟
۲- آلپرازوم رو نمیخوام مصرف کنم چون اعتیاد آوره.موافقید؟
متشکرم
بله دو تای اول رو هر روز و سومی فقط در صورت نیاز
سلام آقای دکتر من مشکل تهوع رفتم گوارش گفت معده دسترسی و پانیک داری..الان دوماه قرص میخورم .ولی توی جمع دوستان کافی شاپ کنسرت سفر حالت سرگیجه و تهوع و منگی دارم بعدش سردرد میگیرم.قرص هام نورتپلین ده پوکساید ده وسیتالوپرالوم ده… میترسم ..میخوام از سرم ام ار ای بگیرم…میترسم ایا لازمه انجام بدم…میترسم یه چیز تو سرم باشه..چرا قرص ها اثر نکرده..
قرصهای مناسبی هستند تا مدتی دیگه نتیجه میگیرید
سلام. خسته نباشید آقای دکتر. ببخشید من چند ماه هست که آسنترا ۱۰۰ میخوردم، الآن دو هفته ای هست که دارم کم کم مصرفش رو کم میکنم. اما برای دو قرص هالوپریدول و کلومیپرامین سوالی داشتم. دو هفته ای هست که هالوپریدول ۰٫۵ و کلومیپرامین ۱۰ میخورم. حالا میخوام مصرف این دو قرص رو قطع کنم. چطوری باید اینکار رو بکنم؟ ممنون.
یه هفته ای قطعش کنید
ببخشید دکتر میخواستم بدونم داروهای ضد استرس و اضطراب و حمله پانیک ترک کردنش بعد از یکسال سخته…اصلا ایا کامل درمان میشه من دوماهه استفاده کردم ولی نا امیدم هم میترسم که نه خوب بشم نه بتونم ترک کنم..قرص هام یه عدد اس سیتالوپرام ده.ظهر میخورن.ونورترپیتلین ده.وکلرودیازپوکساید ده شب…لطفا راهنمایی کنید.
قرصهای خوب و کم عارضه و بدون اعتیاد آوری هستند.قطع نکنید
سلام آقای دکتر
بنده دانشجو ترم دوم هستم و در شهری با امکانات کم و برخلاف انتظاراتم قبول شدم. در ترم اول به گفته یک پزشک سرترالین ۵۰ به مدت ۲ ماه استفاده کردم و کاملا اثر بخش بود.الان که دوباره به همون شهر برگشتم دچار همون حالات ولی با شدت کمتر شدم.می خواستم بدونم اگر باز مصرف کنم در زندگی آینده دچار مشکل نمیشوم؟آیا به سرترالین عادت نمیکنم ؟ یا این که اگر این حالت های روحی رو تحمل نکنم در زندگی آینده در برابر مشکلات شکننده نمیشوم؟
با تشکر از شما
اعتیاد اور نیست.
سلام آقای دکتر. خسته نباشید. ببخشید خواستم بدونم آیا قرصهای نورتریپتیلین و کاربامازپین، برای درمان وزوز گوش تاثیر مثبت دارن؟ و اینکه آیا با داروهای زیر تداخل ندارن؟
والزومیکس
سیمواستاتین
پرگابالین
دوکسپین
ویتامین ب۱
سیناریزین
کلونازپام
خیلی ممنون از توجه و پاسخگویی شما.
بله تاثیر دارن
و با اون داروها هم تداخلاتی هست
سلام دکتر جان من چند وقتیه دچار استرس اضطراب شدم ..بعد چندبار حمله پانیک بعدش تهوع داشتم و بی اشتهاییی رفتم دکتر گوارش برام قرص نورتریپتیلن ده.اس سیتتالوپرام ۱۰٫کلردیازپوکساید۱۰٫ الان بهترم ولی گفته یکسال باید تحت درمانم باشی…میترسم اعتیاد اور باشه بعدش نتونم بزارم کنار..میشه راهنمایی کنید
اعتیاد اور نیستن
فقط یه کم پوکساید
البته تا یکی دو ماه اونم نیست