آیا داروی اعصاب اعتیاد آور است؟

سروتونین هورمون شادی


آیا داروی اعصاب اعتیادآور است؟ باورهای اشتباه، واقعیت علمی

معمولاً وقتی به افراد توصیه می‌کنیم برای درمان مشکلات روحی یا روانی و دریافت دارو به روانپزشک مراجعه کنند، بسیاری از آن‌ها به دلیل ترس‌ها و باورهای نادرست، سال‌ها این تصمیم را به تعویق می‌اندازند. این تردید و مقاومت باعث می‌شود وقتی بالاخره به پزشک مراجعه می‌کنند، بیماری در ذهن و روان‌شان عمیق‌تر و ریشه‌دارتر شده باشد.

در طی سال‌های فعالیت حرفه‌ای، بارها دیده‌ام بیمارانی که باید ۵ یا حتی ۱۰ سال زودتر به روانپزشک مراجعه می‌کردند، به‌جای آن با توصیه‌های اشتباه اطرافیان، خوددرمانی، یا مراجعه به افراد غیرمتخصص (مثل دعانویسان یا مدعیان درمان‌های انرژی‌درمانی و ماورایی)، وقت، انرژی و پول خود را تلف کرده‌اند و در نهایت به نقطه ناامیدی و فرسودگی رسیده‌اند

یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های این افراد که بخشی از آن واقعی و بخش بزرگ‌ترش سوء‌تفاهم است، این است:
«اگر داروی اعصاب مصرف کنم، برای همیشه به آن وابسته می‌شوم.»
این تصور، ناشی از برداشت اشتباه درباره ماهیت و عملکرد داروهای روانپزشکی است. بسیاری فکر می‌کنند هر داروی روانپزشکی مثل مواد مخدر یا الکل، باعث وابستگی شدید و اعتیاد می‌شود، در حالی که واقعیت علمی چنین نیست.

آیا داروی اعصاب اعتیاد اور است
آیا داروی اعصاب اعتیاد اور است

                              

 



داروها از نظر وابستگی به دو گروه تقسیم می‌شوند
۱️⃣ داروهای تسکین‌دهنده (مسکن‌های روان)

این داروها اثر آرام‌بخشی سریع دارند و بلافاصله پس از مصرف، احساس آرامش یا خواب‌آلودگی ایجاد می‌کنند. مثال مشهور آن‌ها گروه «پام‌ها» هستند مثل دیازپام، لورازپام، کلونازپام و آلپرازولام (زاناکس). این داروها اگر بدون نظارت پزشک و در دوره طولانی مصرف شوند، واقعاً اعتیادآور و وابسته‌کننده‌اند.

این گروه، در درمان‌های کوتاه‌مدت یا شرایط خاص و بحران، با دوز و مدت مشخص، تجویز می‌شوند. اما مشکل از آنجا شروع می‌شود که افراد خودسرانه و طولانی‌مدت مصرف می‌کنند و بعد به وابستگی شدید دچار می‌شوند.

۲️⃣ داروهای درمان‌کننده (Disease-modifying)

این داروها برای اثرگذاری، نیاز به مصرف منظم و مداوم دست‌کم دو تا چهار هفته دارند. هدف این گروه، تغییر فرآیند شیمیایی و مدارهای عصبی مغز به‌صورت پایدار است، نه فقط ایجاد تسکین فوری. مثال شناخته‌شده: فلوکستین (Prozac)، سرترالین، سیتالوپرام، ونلافاکسین و … .
این داروها اعتیادآور نیستند، یعنی با مصرف طولانی، بدن یا روان شما به آن‌ها وابسته نمی‌شود به شکلی که مثل مواد مخدر ترک آن‌ها باعث craving شدید یا ولع غیرقابل کنترل شود. البته توقف ناگهانی برخی از این داروها ممکن است علائم بازگشتی یا سندرم قطع ایجاد کند، ولی این «نشانه‌ی اعتیاد» نیست، بلکه نشانه‌ی نیاز به توقف تدریجی و زیر نظر پزشک است.

یک سوءتفاهم رایج

بسیاری از مردم از ترس داروهای «اعصاب»، حاضر نمی‌شوند به روانپزشک مراجعه کنند. در حالی که همان افراد، بدون اطلاع، داروهای اعتیادآور مثل دیازپام، ترامادول، زاناکس یا حتی مواد گیاهی با اثر آرام‌بخش را خودسرانه مصرف می‌کنند و به آن‌ها وابسته می‌شوند.
طنز ماجرا اینجاست:
این افراد دقیقاً از همان چیزی می‌ترسند که خودشان در حال انجام آن هستند!
در مطب بارها بیمارانی داشته‌ام که پس از چند سال مصرف خودسرانه زاناکس یا ترامادول، به شدت به آن وابسته شده‌اند و حالا از ما می‌خواهند کمک کنیم تا این وابستگی را ترک کنند.

– یعنی آنها واهمه دارند که پزشک به آنها داروی اعتیاد آور بدهد در حالی که خودشان  خودسرانه و ناغافل در حال مصرف داروی معتاد کننده هستند و باز جالبتر(و البته تاسف آور تر) اینکه بخشی از مراجعین ِ ما روانپزشکها، کسانی هستند که به مصرف دارویی مانند زاناکس  یا آلپرازولام وابسته شده اند و حالا بعد از گذشت دو تا پنج سال که از مصرف آنها گذشته است از ما تقاضا دارند که این وابستگی را از آنها بگیریم.
-برای رفع نگرانی ِ مراجعین باید شفاف و واضح بیان کنم که:اغلب روانپزشکان در نسخه ی درمانی خود به تجویز داروهای درمان کننده و نه فقط تسکین دهنده می پردازند چون آنها به این مطلب اِشراف دارند که تجویز داروی صِرفا مُسکّن، موجبات وابستگی بیمار به آن داروها را فراهم می آورد.بنده حتی بارها مشاهده کرده ام که بیمار ِ من با اصرار و التماس تقاضا دارد که برای او دارویی مانند آلپرازولام یا زاناکس نسخه نمایم ولی بخاطر قبول نکردن ِ خواسته ی او،با قهر و عصبانیت مطب بنده را ترک کرده است.

تجویز صحیح
تجویز صحیح

 

 

-اما از گروه داروهای درمان کننده ی روانپزشکی می توان به این موارد اشاره نمود :
-داروهای ضد افسردگی که این  داروها ماده ای به نام سروتونین را در مغز افزایش می دهند.

سروتونین هورمون شادی
سروتونین هورمون شادی

افزایش ماده ی سروتونین در مغز منجر به افزایش میزان شادی و سر زندگی و آرامش ذهنی و کاهش افسردگی و اضطراب  می گردد.
-داروهای ضد پرخاشگری که شامل دارویی مانند قرص دپاکین می باشد که کارکرد این دارو، تثبیت و به تعادل رساندن خلق و خوی افراد می باشد و از انجام رفتارهای ناگهانی و تکانه ای که در آن فرد ابتدا رفتار نامناسبی را از خود نشان می دهد و بعدا به چرایی و چگونگی این رفتار پیش بینی نشده می پردازد و از آن نادم و پشیمان می گردد ، جلوگیری می کند.

آیا مصرف این داروها مادام‌العمر است؟

خیر! مدت مصرف بستگی به شدت، نوع بیماری، دفعات عود، و وضعیت کلی بیمار دارد. گاهی پس از شش تا دوازده ماه، دارو به تدریج کاهش می‌یابد. در برخی اختلالات شدید (مثل اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی)، ممکن است نیاز به مصرف طولانی‌مدت باشد. تصمیم نهایی همیشه با روانپزشک و با مشارکت خود بیمار گرفته می‌شود.

جمع‌بندی: حقیقت را از افسانه جدا کنیم

اغلب داروهای اصلی روانپزشکی، اعتیادآور نیستند.
وابستگی روانی یا جسمی به دارو، فقط در مصرف خودسرانه داروهای آرام‌بخش و تسکین‌دهنده دیده می‌شود.
مراجعه زودهنگام و درمان علمی، شما را از افتادن در دام افسردگی مزمن یا اضطراب شدید نجات می‌دهد.
تغییر خلق و حال روان، مثل درمان فشار خون یا دیابت، نیاز به زمان و پایبندی دارد، نه معجزه‌ی فوری.

توصیه پایانی

لطفاً اگر فکر می‌کنید نیاز به دارو یا مشاوره دارید، از قضاوت‌های غلط و توصیه‌های غیرعلمی اطرافیان پرهیز کنید. به یک روانپزشک یا روانشناس مورد اعتماد مراجعه کنید و از مسیر درست درمان، بدون ترس و شرم، حمایت بگیرید.

-نویسنده: دکتر پرویز علی وردی (روانپزشک)

 

-تلفن وقت دهی ۸۸۵۵۶۹۴۶( از مشاوره یا پاسخ از طریق تلفن معذوریم)

 

35 Comments

  1. سلام جناب داکتر صاحب من قبلا سیتالوپرام مدت بیشتر از یکسال استفاده نمودم حالا داکتر برایم پاروکسین تجویز نموده گفتن باید شش ماه استفاده کنید بعدا استفاده اش را کم کرده ترک کنید آیا اعتیاد اور است این دارو یانی؟

  2. سلام جناب دکتر
    من برای زود انزالی پیش دکتر ارولوژی رفتم بهم دپاپکس ۲۰ داده
    این قرص اعتیاد آور هستش گفته ۱ سال و نیم باید مصرف کنید

  3. سلام وقتتون بخیر،همسرمن نورالژی تری ژمینال دارن و دکتر مغزو اعصاب واسشون کاربامازپین ۴۰۰تجویز کردن ولی الان ک درحال استفاده هست بشدت سرگیجه داره.دردشون خیلی بهتر شده ولی سرگیجه و کسلی زیاد دارن،میخواستم نظرتونو بپرسم که ایا طبیعی هست یا خیر…متشکرم

    • بله کاربامازپین در ابتدا سرگیجه های زیادی ایجاد میکنه و بتدریج عادت ایجاد میشه

  4. من کلونازپام و پرگابالین به مدت ۲ ساله مصرف میکنم. آزمایش خون دادم و متوجه شدم سطح تستستورون خونم خیلی اومده پایین. آیا این از عوارض داروهاست؟

  5. سلام اقای دکتر من نزدیک به پنج سال متادون مصرف کردم الان یر نظر روانپزشک چهار ماهه ترک کردم و انواع و اقسام قرصهای اعصاب مثل گاباپنتین ترانکوپین اگزازپام امی تریپتیلین کلونازپام ۲ و پروپرانولو مصرف کردم ولی به شدت بیقرار و مضطربم تا حدی که تو خونه راه میرم و نمیتونم جلوی راه رفتنمو بگیرم از این همه قرص اعصابم خسته شدم میخواستم راهنماییم کنید که مشکل بیقراری من چی هست و چی باید مصرف کنم برای بیخوابی

  6. سلام آقای دکتر.من حدود۴۰روزه قرص متادون روترک کردم وازیه دکترترک اعتیادقرص دست سازخودشوگرفتم الانیه هفتس نمیتونم بخوابم ودردبدنم ازبین رفته امامشگل خواب آزارم میده خواستم بدونم قرصکلومیپرامین۲۵اعتیادآوره یاچه قرصی بخورم که اصلا اعتیادآورنباشه.ومشگل خوابم حل بشه.نیازه که بلندمدت قرص مصرف کنم واقعا نمیدونم چکارکنم میترسم دوباره به مصرف یچیزی روبیارم ازفرط خستگی نتونم تحمل کنم راهنماییم کنیدلطفا

  7. سلام و خسته نباشید آقای دکتر من در پوست صورتم و پلکها و کلا تمام صورت احساس بدی دارم و مثل اینکه زیر دوش رفته باشم حس میکنم چیزی بر روی صورتم میریزه و سوزش عم داره دکتر اصاب و روان برام دوکسپین ۲۵ صبح و شب تجویز کرده ۳ ماهه مصرف میکنم کمی صورت بهتر شده الان زده به گوش هام میخاره آیا بهتر نیست به دکتر آلرژی مراجعه کنم

    • چه داروی خوب و مناسبی براتون تجویز کردند چون این دارو ضد هیستامین هم هست و ضد آلرژیه

  8. سلام من برای مشکل اضطراب و افکار تکراری به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کردم آیا به روانپزشک برم بهتره یا متخصص مغز و اعصاب هم همه مسائل روان رو بلده

    • بر ای یکی دو جلسه اول خیلی فرقی ندارن چون جفتشون داروی سروتونینی میدن در ابتدا
      اما در صورت لزوم به ادامه ی درمان در ماه های بعد پزشک مغز و اعصاب دیگه حوصلتونو نداره و خودش میگه که به روانپزشک مراجعه کن 🙂

  9. سلام وقت بخیر
    من حدود ۱ سال هست که به علت داشتن اضطراب داروهای زیر را با هم مصرف می کنم :

    کلونازپام ۱ – هر ۱۲ ساعت ۱ عدد
    پرگابالین ۷۵ – هر ۱۲ ساعت ۱ عدد

    در مدتی که این داروهارو مصرف می کردم اضطرابم برطرف شده بود و فقط کمی احساس خستگی و خواب آلودگی داشتم.
    یک بار با کاهش دوز مصرفی طی ۲ هفته این داروهارو ترک کردم ولی بی خوابی مطلق و تعریق دست و پا و لرز بدن و اضطراب و بی قراری پیدا کردم و در واقع موفق نشدم ترک کنم و دوباره به مصرف اونها برگشتم.

    چطور میتونم این داروهارو کنار بزارم؟

  10. سلام اقای دکتر وقت شما بخیر من بخاطر اضطراب خیلی شدید و وسواس فکری الان مدت ۴ ماه هست که آسنترای ۵۰ روزی دو عدد و حدود دوماه هم هست که آلپرازولام نیم ، یک چهارم صبح و نصف ، شبها مصرف میکنم
    الان یک هفته هست علیرغم مصرف این داروها ، اضطرابام به شدت برگشته و قدرت تصمیم گیری رو از من گرفته ، الان به نظر شما من مصرف الپرازلام رو بیشتر کنم نصه صبح بخورم و یک عدد شب، چون دکترم به من گفته بودن در صورتیکه بهتر نشدم همین کار رو بکنم ، در حال حاضر به دکترم دسترسی ندارم ، یا اینکه به پزشک دیگه ای مراجعه کنم ، میخواستم نظر شما رو بدونم .

    • بنظرم ترکیب داروها باید عوض بشه
      ولی خب تا زمانیکه پزشکتونو ببینید الپرازولام بمیزانی که لازمه مصرف کتید

  11. باعرض سلام و وقت بخیر.
    آقای دکتر من بخاطر تپش قلبی که داشتم به دکتر مراجعه کردم.خودم پروپرانولول ۱۰ رو تقریبا چهار روز و روزی دو وعده صبح و عصر مصرف میکردم.یکم تپش قلبم رو بهتر کرد ولی تپش قلب رو باز داشتم.برای آزمایش خون رفتم گفتم شاید تیروئیدم مشکل داره یا کلسترول دارم، که هیچکدوم نبود.و فقط کمی ویتامینD3 ام کم بود. تو اینترنت مشکلم رو سرچ کردم کمی خوندم و از اضطراب عصبی فقط حالت تپش قلب رو داشتم.نزدیک بیست روز همین تپش قلب رو داشتم و واقعا اذیتم میکرد.قرار بود دندون عقلم رو بکشن و سندروم پی ام اس و ناامیدی از قبول نشدن تو کنکور و همه اینا دست به دست هم داد تا تپش قلب گرفتم.دکتر برام آلپرازولام نیم و لگزاتال هر شب یک عدد به همراه پروپرانولول۱۰ دو وعده تجویز کردن.الان مطالبی درباره اعتیاد آور بودن آلپرازولام رو خوندم بیشتر استرس گرفتم.چهار روزهست که( آلپرازولام نیم میلی+ لگزاتال نصف قرص+ دو وعده پروپرانولول ۱۰) مصرف میکنم.دکتر گفتن لگزاتال رو چهار روز نصف قرص رو مصرف کنم بعد یک قرص کامل مصرف کنم.ولی من همون نصف قرص رو ادامه دادم.چون همینام حالمو خوب میکنن! ولی این داروها تپش قلبم رو کلا خوب کردن.و کلا حالم عالی شده با مصرف این قرص ها.آقای دکتر آلپرازولام و لگزاتال رو قطع کنم ؟؟؟چون نوشتین اعتیاد آوره.بجاش چی مصرف کنم که این تپش قلبم به وضعیت نرمالش برگرده؟ ممنون میشم اگر پاسخ بدین🙏🌱

    • خیلی عالی درمانتون کردن.
      خب اعتیاد اوره وقتیه که چندین ماه و سال بخواهید بخورید
      کوتاه مدت که اشکالی نداره
      زیر نظر دکتر خودتون باشید مشکلی پیش نمیاد

      • ممنونم آقای دکتر.چون ترسیدم به روانپزشک مراجعه کردم.آلپرازولام رو حذف کردن و همون لگزاتال موند.شکر الان حالم خوبه.خیلی ممنون که نوشته زیادم رو خوندین و پاسخ دادین.لطف کردین.برقرارباشین🙏🌸

      • سلام آقای دکتر
        ممنون از وقتی که میزارید برای پاسخ به سوالات🙏🏼🙏🏼
        آقای دکتر مگه نمیگن بدترین نوع داروی ضد اضطراب همون پراپرانول و عوارض زیادی داره

  12. سلام من مدت ۶ساله که دچار بیماری وسواس عملی شدید شدم ,و دکتر برام ,اس سیتالوپرام ۱۰ تجویز کرد ,میخورم ولی فایده نداره برام ,زندگی برام با وجود وسواسم خیلی سخت شده ,دیگه انگیزه ای برام نمونده ,خسته شدم ,برای هر کاری دچار شک و تردید میشم ,به نظر شما من چه قرصی بخورم تا کاملا وسواس عملی من خوب بشه ؟

  13. سلام آقای دکتر

    من برای اضطراب شدید مدت ۸ سال قرص سیتالوپرام ۲۰ و پرفنازین و زولپیدم ۱۰ مصرف کردم ، که این داروها تاثیری بر اضطراب و سردرد های عصبی من نزاشت ولی من به امید معجزه ادامه میدادم همزمان این اواخر ۶ ماه هم الپروزولام ۵/. مصرف کردم با مصرف الپروزولام سردردها و اضطراب های من پس از ۸ سال تسکین پیدا کرد ، و تصمیم گرفتم که داروها را ترک کنم روانپزشک در مدت ۴ ماه داروهای من رو قطع کرد و من فشار زیادی را تحمل کردم و در حال حاضر به شدت دچار درد و فشار در قفسه سینه به حالت اضطراب شدید دارم ، میخواستم نصف الپروزولام نیم رو دوباره شروع کنم به مصرف ، به نظر شما اگر فولکستین ۲۰ مصرف کنم ، میتونه این حالت اضطراب غیر قابل تحمل رو از بین ببره و من رو به زندگی نرمال برگردونه

  14. اقای دکتر پرفنازین ۲ شبی یک چهارم برام تجویز کردن ینی اسکیزوفرنی دارم؟خود دکتر فقط اسم وسواس فکری و اختلال پانیک و اوردن

Comments are closed.