آیا داروی اعصاب اعتیاد آور است؟

سروتونین هورمون شادی


آیا داروی اعصاب اعتیادآور است؟ باورهای اشتباه، واقعیت علمی

معمولاً وقتی به افراد توصیه می‌کنیم برای درمان مشکلات روحی یا روانی و دریافت دارو به روانپزشک مراجعه کنند، بسیاری از آن‌ها به دلیل ترس‌ها و باورهای نادرست، سال‌ها این تصمیم را به تعویق می‌اندازند. این تردید و مقاومت باعث می‌شود وقتی بالاخره به پزشک مراجعه می‌کنند، بیماری در ذهن و روان‌شان عمیق‌تر و ریشه‌دارتر شده باشد.

در طی سال‌های فعالیت حرفه‌ای، بارها دیده‌ام بیمارانی که باید ۵ یا حتی ۱۰ سال زودتر به روانپزشک مراجعه می‌کردند، به‌جای آن با توصیه‌های اشتباه اطرافیان، خوددرمانی، یا مراجعه به افراد غیرمتخصص (مثل دعانویسان یا مدعیان درمان‌های انرژی‌درمانی و ماورایی)، وقت، انرژی و پول خود را تلف کرده‌اند و در نهایت به نقطه ناامیدی و فرسودگی رسیده‌اند

یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های این افراد که بخشی از آن واقعی و بخش بزرگ‌ترش سوء‌تفاهم است، این است:
«اگر داروی اعصاب مصرف کنم، برای همیشه به آن وابسته می‌شوم.»
این تصور، ناشی از برداشت اشتباه درباره ماهیت و عملکرد داروهای روانپزشکی است. بسیاری فکر می‌کنند هر داروی روانپزشکی مثل مواد مخدر یا الکل، باعث وابستگی شدید و اعتیاد می‌شود، در حالی که واقعیت علمی چنین نیست.

آیا داروی اعصاب اعتیاد اور است
آیا داروی اعصاب اعتیاد اور است

                              

 



داروها از نظر وابستگی به دو گروه تقسیم می‌شوند
۱️⃣ داروهای تسکین‌دهنده (مسکن‌های روان)

این داروها اثر آرام‌بخشی سریع دارند و بلافاصله پس از مصرف، احساس آرامش یا خواب‌آلودگی ایجاد می‌کنند. مثال مشهور آن‌ها گروه «پام‌ها» هستند مثل دیازپام، لورازپام، کلونازپام و آلپرازولام (زاناکس). این داروها اگر بدون نظارت پزشک و در دوره طولانی مصرف شوند، واقعاً اعتیادآور و وابسته‌کننده‌اند.

این گروه، در درمان‌های کوتاه‌مدت یا شرایط خاص و بحران، با دوز و مدت مشخص، تجویز می‌شوند. اما مشکل از آنجا شروع می‌شود که افراد خودسرانه و طولانی‌مدت مصرف می‌کنند و بعد به وابستگی شدید دچار می‌شوند.

۲️⃣ داروهای درمان‌کننده (Disease-modifying)

این داروها برای اثرگذاری، نیاز به مصرف منظم و مداوم دست‌کم دو تا چهار هفته دارند. هدف این گروه، تغییر فرآیند شیمیایی و مدارهای عصبی مغز به‌صورت پایدار است، نه فقط ایجاد تسکین فوری. مثال شناخته‌شده: فلوکستین (Prozac)، سرترالین، سیتالوپرام، ونلافاکسین و … .
این داروها اعتیادآور نیستند، یعنی با مصرف طولانی، بدن یا روان شما به آن‌ها وابسته نمی‌شود به شکلی که مثل مواد مخدر ترک آن‌ها باعث craving شدید یا ولع غیرقابل کنترل شود. البته توقف ناگهانی برخی از این داروها ممکن است علائم بازگشتی یا سندرم قطع ایجاد کند، ولی این «نشانه‌ی اعتیاد» نیست، بلکه نشانه‌ی نیاز به توقف تدریجی و زیر نظر پزشک است.

یک سوءتفاهم رایج

بسیاری از مردم از ترس داروهای «اعصاب»، حاضر نمی‌شوند به روانپزشک مراجعه کنند. در حالی که همان افراد، بدون اطلاع، داروهای اعتیادآور مثل دیازپام، ترامادول، زاناکس یا حتی مواد گیاهی با اثر آرام‌بخش را خودسرانه مصرف می‌کنند و به آن‌ها وابسته می‌شوند.
طنز ماجرا اینجاست:
این افراد دقیقاً از همان چیزی می‌ترسند که خودشان در حال انجام آن هستند!
در مطب بارها بیمارانی داشته‌ام که پس از چند سال مصرف خودسرانه زاناکس یا ترامادول، به شدت به آن وابسته شده‌اند و حالا از ما می‌خواهند کمک کنیم تا این وابستگی را ترک کنند.

– یعنی آنها واهمه دارند که پزشک به آنها داروی اعتیاد آور بدهد در حالی که خودشان  خودسرانه و ناغافل در حال مصرف داروی معتاد کننده هستند و باز جالبتر(و البته تاسف آور تر) اینکه بخشی از مراجعین ِ ما روانپزشکها، کسانی هستند که به مصرف دارویی مانند زاناکس  یا آلپرازولام وابسته شده اند و حالا بعد از گذشت دو تا پنج سال که از مصرف آنها گذشته است از ما تقاضا دارند که این وابستگی را از آنها بگیریم.
-برای رفع نگرانی ِ مراجعین باید شفاف و واضح بیان کنم که:اغلب روانپزشکان در نسخه ی درمانی خود به تجویز داروهای درمان کننده و نه فقط تسکین دهنده می پردازند چون آنها به این مطلب اِشراف دارند که تجویز داروی صِرفا مُسکّن، موجبات وابستگی بیمار به آن داروها را فراهم می آورد.بنده حتی بارها مشاهده کرده ام که بیمار ِ من با اصرار و التماس تقاضا دارد که برای او دارویی مانند آلپرازولام یا زاناکس نسخه نمایم ولی بخاطر قبول نکردن ِ خواسته ی او،با قهر و عصبانیت مطب بنده را ترک کرده است.

تجویز صحیح
تجویز صحیح

 

 

-اما از گروه داروهای درمان کننده ی روانپزشکی می توان به این موارد اشاره نمود :
-داروهای ضد افسردگی که این  داروها ماده ای به نام سروتونین را در مغز افزایش می دهند.

سروتونین هورمون شادی
سروتونین هورمون شادی

افزایش ماده ی سروتونین در مغز منجر به افزایش میزان شادی و سر زندگی و آرامش ذهنی و کاهش افسردگی و اضطراب  می گردد.
-داروهای ضد پرخاشگری که شامل دارویی مانند قرص دپاکین می باشد که کارکرد این دارو، تثبیت و به تعادل رساندن خلق و خوی افراد می باشد و از انجام رفتارهای ناگهانی و تکانه ای که در آن فرد ابتدا رفتار نامناسبی را از خود نشان می دهد و بعدا به چرایی و چگونگی این رفتار پیش بینی نشده می پردازد و از آن نادم و پشیمان می گردد ، جلوگیری می کند.

آیا مصرف این داروها مادام‌العمر است؟

خیر! مدت مصرف بستگی به شدت، نوع بیماری، دفعات عود، و وضعیت کلی بیمار دارد. گاهی پس از شش تا دوازده ماه، دارو به تدریج کاهش می‌یابد. در برخی اختلالات شدید (مثل اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی)، ممکن است نیاز به مصرف طولانی‌مدت باشد. تصمیم نهایی همیشه با روانپزشک و با مشارکت خود بیمار گرفته می‌شود.

جمع‌بندی: حقیقت را از افسانه جدا کنیم

اغلب داروهای اصلی روانپزشکی، اعتیادآور نیستند.
وابستگی روانی یا جسمی به دارو، فقط در مصرف خودسرانه داروهای آرام‌بخش و تسکین‌دهنده دیده می‌شود.
مراجعه زودهنگام و درمان علمی، شما را از افتادن در دام افسردگی مزمن یا اضطراب شدید نجات می‌دهد.
تغییر خلق و حال روان، مثل درمان فشار خون یا دیابت، نیاز به زمان و پایبندی دارد، نه معجزه‌ی فوری.

توصیه پایانی

لطفاً اگر فکر می‌کنید نیاز به دارو یا مشاوره دارید، از قضاوت‌های غلط و توصیه‌های غیرعلمی اطرافیان پرهیز کنید. به یک روانپزشک یا روانشناس مورد اعتماد مراجعه کنید و از مسیر درست درمان، بدون ترس و شرم، حمایت بگیرید.

-نویسنده: دکتر پرویز علی وردی (روانپزشک)

 

-تلفن وقت دهی ۸۸۵۵۶۹۴۶( از مشاوره یا پاسخ از طریق تلفن معذوریم)

 

32 Comments

  1. سلام اقای دکتر من ی یه هفته بود ک دچار این‌شدم ک دنیا واقعی نیست و افکار خودکشی و آسیب به بقیه تو ذهنم اومد.دچار حمله پانیک هم میشدم. روانپزشک مراجعه کردم بهم پرفنازین ۲ شبی یک چهارم. سترالین ۵۰ تا یک هفته نصف و بعد از ی هفته ی دونه کامل و الپرازولام نیم تجویز کردن. الان خیلی نگرانی دارم یک اینکه بعد از قطع داروها دوباره این فکرا و حالات برنگرده و دوم اینکه وابسته داروها نشم. خیلی ممنونم

  2. سلام آقای دکتر من چون پاهام سست میشد گاهی اقات دکتر گفت به خاطر اضطراب هستش و قرص اس سیتالوپرام و قرص تری فلوئوپرازین ۱ میلی نوشتن میخواستم بدونم وابسته شون میشم اگ مصرف کنم؟ یا اعتیاد آور هستند
    و دوره ی درمانشون چن وقته اس؟

  3. سلام وقت شما بخیر من برای اضطراب خیلی زیادم ، افسردگی و همچنین کمی وسواس فکری به اقای دکتر ملکوتی مراجعه کردم ، ایشون برای من آسنترای ۵۰ روزی دو عدد بهمراه سه تا پرانول ۱۰ تجویز کردن و گفتن دوز آسنترا رو کم کم اضافه کنم ، بعد از یک ماه تغییر چندانی نکردم و ایشون گفتن چون تازه دو هفته هست که مصرف آسنترا رو به ۱۰۰ رسوندم دو هفته دیگه باید صبر کنم تا کم کم حالم خوب بشه و دارو اثر کنه و البته ایشون آلپرازولام نیم هم اضافه کردن به داروهام که من میترسم استفاده کنم یک چهارم صبح و نصف شب موقع خواب ، البته مشکل خواب و اشتها هم دارم
    میخواستم نظر شما رو بدونم که الپرازولام رو استفاده کنم یا نه ؟ ممنونم از پاسختون

  4. سلام من بعد از استرس شدیدی که داشتم دستام میلرزید رفتم پیش روانپزشک قرص سیتاکسا تجویز کرد ولی سنم ۱۷ هست ومیترسم عوارض جدی داشته باشه و استفاده کنم و نتونم قطع کنم

  5. سلام. من چند ساله آلپرازولام ۱ الانزلپین ۵ و فلووکسامین ۵۰ روزی یک عدد مصرف میکنم. اینها مشکلی برام ایجاد نمیکنه؟

  6. سلام آقای دکتر . من چندین سال با افکار جنسی که برای خودم می ساختم خود ارضایی میکردم اما الان حدودا ۲ سال و نیم هستش که خود ارضایی و افکار جنسی رو کاملا از خودم دور کردم و فیلم پورن هم اصلا نگاه نمی کنم ولی مشکلم اینه که مدتی هست نگاهم ناخودآگاه به اندام جنسی مردانه میفته و هر چقدر هم که میخوام نگاهم رو بدزدم باز هم نگاه به اون سمت میره از لحاظ تمایلات جنسی هم کاملا نرمال هستم . از این موضوع خیلی عذاب میکشم و استرس میگیرم خودم هم کلا آدم اجتماعی نیستم . به نظر شما مشکل من چیه ؟

  7. سلام جناب دکتر وقت بخیر
    ۲۶سالمه و استرس وحشتناک شدید دارم و کنترل خشمم سخته روانشناسم گفت بردن لاین هستم.منو ب روانپزشک معرفی کرد و ایشون کلورودیوزپوکساید ۵و اس سیتالوپرام برام نوشتن.ولی از وقتی اینارو گفتن باید بخورم زندگیم سیاه شده انقدر بدتر شده حالم نمیتونم باخودم کنار بیام برای مصرفشون نظرتون چیه؟چجور قرصی هستن؟میترسم چاقم کنن من ده ساله ورزشکار حرفه ای هستم و شدیدا مراقب تغذیم هستم.

    • ای بابا اینا که ضعیفترین داروها هستند.این تعابیر سیاه و اینا اغراق امیز و غیر واقع بینانه ست

  8. سلام وقتبخیر،خانمی هستم ۲۹ساله،بعد از یه دوره استرس مزمن در ۱۵سالگی دچار حس بیقراری در زیر بغل شدم،جوری که برای ارامش باید این منطقه رو ماساژ بدم، به تجویز پزشک نورتریپتیلین۱۰و سرترالین ۵۰میخورم ولی تاثیری ندیدم،اضطراب ندارم ولی این حس ناخوشایند خیلی عصبیم میکنه،تشخیص شما چیه دکتر،ممنون

  9. سلام خسته نباشید دختری ۲۰ ساله ام پشت کنکوری، زیر نظر پزشکم برای افسردگی و اضطراب و اضطراب اجتماعی که توی ۵ ماه گذشته منجر به ازدست دادن ۱۲ کیلو وزن شده و جدیدا قبل از شروع داروها باعث بی نظمی پریودام و دیدن لکه خون سیاه قبل از پریودم یا وسط چرخه های پریودم شده که نمیدونم مربوط میشه به حالات روحیم یا بی نظمی هورمونی ، یک ماه اس سیتالوپرام ۱۰ از یک چهارم شروع کردم تا رسید به روزی یکی و یک ماه بعد اس سیتالو ۲۰، البته افسردگی رو پدرم هم داره در کنار الزایمر ۸۰ سالشونه. و از دوماه پیش که داروها رو شروع کردم موقع بلند شدن از جا چندلحظه سرم گیج میره و بدنم هم یک هفته است یه جاهاییش کبود میشه هر از گاهی. آیا دارو رو ادامه بدم تا بدنم عادت کنه یا بنظرتون عادی نیست این شرایط؟
    تمرکزمم خیلی پایینه و زود یادم میره همه چی، و خب به دکترمم که گفتم میگه بخاطر باورته ولی باور کنین هرچیم سعی میکنم و به خودم انرژی مثبت میدم فایده نداره کلا حافظم ضعیفه هیچی یادم نمیمونه، تو مدرسم هیچ وقت سر کلاس درس یاد نمیگرفتم یا چندین بار باید بلند بلند بخونم بعدم بنویسم تا یچیزو حفظ کنم، با اینحال درسم خوبه ولی خب همیشه برام سوال بوده چرا بقیه یکی دوبار نگاه یه متن میکنن میفهمنش برا من اینطور نیس، خانواده ام با یاد آور شدناشون که چرا اینقد آیکیوت پایینه باعث خورد شدن اعتماد به نفسم میشن دیگه به یه جایی رسیدم که دوست دارم بمیرم فقط دلم میسوزه برا مامانم و اطرافیانم و ازشون خجالت میکشم وگرنه خودمو میکشتم ، بنظرتون چکار کنم یکم ذهنم قوی شه؟ اینم بگم کلا آدم منزوی و ساکتی بودم از بچگی و بشدت گوشه گیر

  10. سلام ، آیا سرترالین و میرتازاپین دارای مواد مخدر است ؟ میرتازاپین خواب آور است پس باید دارای مخدر باشد ، آیا درست میگم

    • اگه داروهای اعصاب حتی یکصدم درصد مواد مخدر داشت یقین بدون معتادها یکدونه دارو توی داروخانه ها نمیگذاشتند باقی بمونه و نایاب میشد و دولت مجبور به سهمیه بندی میشد
      نه مثل الان که حتی بدون نسخه میشه ده ها بسته از اونا رو بصورت آزاد خرید

  11. دکتر جان نطرتون در مورد قرص آسنترا ۵۰ برای کنترل وسواس چیه؟ در درمان وسواس و اصطراب چه مدت باید مصرف کرد؟ ایا وابستگی داره؟ چطور باید قطع کنیم؟

    • تو همه ی این موارد عالیه
      فقط موضوع اینه که حتی با موثرترین داروها هم وسواس به طور کامل خوب نمیشه…و خود شخص هم باید حساسیت زدایی انجام بده

  12. سلام جناب دکتر من ۳۰ سالم هست،دکتر برای اضطراب اجتماعی من که جدیدا با شروع تحصیل ارشد زیاد شده و دلهره هام،قرص کلردیازپوکساید ۵ روزی دو تا تجویز کرده بود مدت یک ماه یه کم هم وسواس پوست کنی دارم و خیلی زود توی افکارم فرو میرم و تمرکزم را از دست میدم و کلا آدم خسته و بی انرژی هستم آیا این قرص می‌تونه کمکم کنه یا اینکه باید قرص دیگری استفاده کنم؟ این اضطراب اعتماد به نفس را از من گرفته 😔

  13. سلام من به مدت یک روز است قرص آلپالوزولام و سرترالین مصرف میکنم
    به دلیل اضطراب اما بسیار خواب آور است .میخواستم ببینم میتونم کنارشون بزارم با توجه به این که مدت گوناهی مصرف کردم

  14. سلام مادرم صبح تریفن و سیتالوپرام و آلپرازولام و شب دوباره سیتالوپرام و ترانکوپین و تریفن مصرف میکنه دهنش به شدت بازی میکنه عوارض خارج هرمی زیاد داره دکترش گفت مال داروهای مختلفیه که قبلا بهش دادین قبلا رسپریدون والپرات سدیم پرفنازین هالوپریدول لیتیوم و گاباپنتیین هم مصرف کرده اینا رو دکترای دیگه براش نوشته بودن خواستم بدونم این عوارض خارج هرمی در فک و دهنش بعدا از بین میره خیلی نگران این عارضه هستیم

    • در دراز مدت انشالا از بین میره ولی خیلی طول میکشه شاید به یک یا دو سه سال برسه
      بعضی از روانپزشکان تترابنازین اضافه میکنند

  15. سلام.من نزدیک۷ساله دارو مصرف میکنم چهارسال اولو ک مرتب میرفتم پیش پزشک وقتی دیدم کم نمیکنه داروهارو دیگه نرفتم وخوم میگرفتم از داروخونه ومصرف میکردم.اوایل از هرکدوم یه قرص کامل مصرف میکردم الان روزی یه دونه سیتالوپرام۲۰،یک چهارم نورتریپیتیلین ۱۰
    و یک چهارم الانزاپین ۵ رو مصرف میکنم خودم کم کردم.الان سه ساله ک بدون مراجعه ب پزشک همچنان خودم داروهارو تهیه میکنم و استفاده میکنم.بشدت کم حافظه شدم وبیخیال و…..اما نمیتونم کمتراز این کنم.سیتالوپرامو ک ازهمون اول ۲۰ کامل میخوردم الانم همونه اگ نخورم بشششششدت مشکل گوارشی وعصبی پیدامیکنم.چیکارکنم ک بتونم ترک کنم؟؟برای بارداری هم ک کلی عوارض داره

Comments are closed.